De economische crisis heeft een nieuwe trend aangewakkerd, die van tweedehands ICT-apparatuur. Wat weinigen weten is dat sinds een arrest van het Europese Hof in juli 2012 het ook mogelijk is om softwarelicenties door te verkopen zonder tussenkomst van de rechthebbende. Het gebeurt op kleine schaal, maar het maakt desalniettemin veel los bij sommige softwarefabrikanten.In principe was de verkoop van gebruikte licenties al veel langer mogelijk, maar softwareleveranciers hebben clausules in hun licentieovereenkomsten opgenomen die overdraagbaarheid uitsluiten. Daarom gebeurde het niet of nauwelijks. Tot het kwam tot een rechtszaak en het Europese Hof van Justitie in juli 2012 bepaalde dat zo’n clausule juridisch onrechtmatig is. Een nieuwe bedrijfstak was geboren.Wel moeten verkoper en koper aan bepaalde eisen voldoen als ze licenties van elkaar willen overnemen. Zo geldt het arrest bijvoorbeeld alleen voor Europese licenties. Uiteraard moet de verkoper de licenties de-installeren. De koper dient zich ervan te vergewissen dat de softwarelicenties ook daadwerkelijk zijn gede-installeerd en moet gevrijwaard worden door de verkopende partij voor eventuele aanspraken. De hoofdregel is verder dat samengestelde licenties niet mogen worden gesplitst; denk bijvoorbeeld aan een MS Office licentie die niet mag worden opgesplitst in losse Word-, Excel- en PowerPoint-licenties. Op die regel zijn uitzonderingen, die te ver gaan om hier te beschrijven. Dat is juridisch specialistenwerk. Werk voor mensen als mr.ir. Arnoud Engelfriet, partner bij ICTRecht. “Het is al met al behoorlijk complex om gebruikte licenties te verkopen en om tweedehands licenties aan te schaffen. Ik raad organisaties niet aan dat op eigen houtje te doen, want de kans dat je ergens een foutje maakt is groot. En dan staat de desbetreffende softwareleverancier klaar om de Business Software Alliance (BSA) in te schakelen. Ga liever in zee met een bedrijf dat hierin is gespecialiseerd. Zij kunnen de juridische complexiteit weghouden bij hun klanten.”

Vraag en aanbod
De vraag naar tweedehands licenties groeit. Natuurlijk omdat bedrijven fors kunnen besparen op aanschafkosten, maar ook omdat zij vanuit beheeroogpunt vaak helemaal niet de nieuwste versie van een softwarepakket willen hebben, maar deze wel verplicht moeten aanschaffen om vervolgens te downgraden naar een eerdere versie.
Hierover zijn veel ict-managers verbolgen, weet Raymond Lindemans, een van de drie oprichters van License Partners. “Zo hadden we laatst een klant die voor een groot project tijdelijk mensen inhuurde. De hele organisatie werkt nog met Office 2007, maar dat levert Microsoft niet meer. Je kunt dan wel Office 2013 aanschaffen en die licenties vervolgens downgraden naar 2007, alleen downgrade de prijs natuurlijk niet mee. Bij ons kon dit bedrijf tegen een kwart van de prijs die Microsoft vroeg de licenties aanschaffen (€ 120,- per tweedehands licentie tegen € 478,- voor een nieuwe licentie). En willen ze na afloop van het project weer van de licenties af, dan kunnen ze die ook weer aan ons kwijt.”
De organisatie heeft voorlopig nog niet te klagen over het aanbod van licenties, al zal één bron straks wel minder worden als het economisch beter gaat, denkt mede-eigenaar Michel Post. “Bij onze start, twee jaar geleden, hebben we alle grote curatoren benaderd. De grootste stroom kwam toen van faillissementen, gevolgd door bedrijven die moesten reorganiseren. Nu we meer bekendheid krijgen weten bedrijven ons steeds vaker zelf te vinden. Vaak zijn dat organisaties die uit innovatieoogpunt overstappen op de nieuwste versie of die kiezen voor software in de cloud. Het verkopen van oude licenties biedt hen een mooie manier om nog wat geld terug te halen van hun eerdere investeringen.”

Niet toeschietelijk
Softwarefabrikanten zijn niet blij met het arrest van het Europese hof, want hun klanten hebben ineens een keus die er voorheen niet was. Post en Lindemans maken het regelmatig mee dat klanten onder druk worden gezet om toch nieuwe licenties aan te schaffen. Post laat zich daardoor niet afschrikken. “Ik was ooit een van de eerste werknemers bij EMC in Nederland, ik weet wat het is om tegen de gevestigde orde te vechten. En ik kan op voorhand de argumenten van die partijen al inschatten. Ik vind het dan ook onze taak om klanten daar goed op voor te bereiden; ook om ze te vertellen dat ze de kans lopen dat een software-vendor gaat dreigen met boetes. We hebben meerdere keren meegemaakt dat een klant van ons de BSA al binnen had. In alle gevallen heeft de BSA onze klant gelijk moeten geven met deze handelswijze. We hebben daar ook geen minuut wakker van gelegen, want het regelen van de juridische kant van de zaak is ons specialisme, ons bestaansrecht. We nemen daarin geen enkel risico, want we weten wat de consequenties kunnen zijn voor onze klanten en dus uiteindelijk ook voor ons omdat wij onze klanten vrijwaren.”

Juist vanwege die juridische aspecten is License Partners twee jaar geleden begonnen met een beperkt assortiment licenties. Op dit moment handelt de organisatie in nagenoeg alle open licenties, inclusief veel kostbaarder en juridisch complexere licenties zoals die voor ERP en databasesoftware. “We zijn nog lang niet klaar,” zegt Post. “We zijn de luis in de pels van grote vendors. Zij hebben het er zelf naar gemaakt. Ze stellen zich vaak op als monopolist, luisteren niet voldoende naar hun klanten en denken teveel in hun eigen belang. Veel bedrijven voelen zich met handen en voeten gebonden aan hun software-vendor. Tja, als dat is hoe je met klanten omgaat, dan kun je de deksel een keer op je neus verwachten.”

Licenties mogen op de balans
De uitspraak van het Europese Hof heeft ook een positief effect op organisaties die geen tweedehands licenties aanschaffen. Ze mogen namelijk voortaan worden opgenomen op de balans, want ze hebben een restwaarde. Voorheen moesten licentiekosten als directe kosten meteen worden afgeboekt. Onbedoeld levert het arrest dus een fiscaal voordeel op. Lang niet alle boekhouders weten dit. Check dus bij je eigen administratie of zij hiervan op de hoogte zijn